Een leven lang lol in je werk

Het wil maar niet van de grond komen: ‘een leven lang leren’. Terwijl er zoveel aandacht voor is, van  allerlei beleidsmakers en adviescommissies. De SER, de commissie Sap, de WRR. Ons wordt op het hart gedrukt dat het Echt Moet. Want robotisering, en globalisering, en de pensioenleeftijd. Ik ben het er hartgrondig mee eens, daar niet van. Maar al dat ‘moeten’ maakt leren niet echt aantrekkelijk.

Een-leven-lang-leren-omdat-het-moet: voor je eigen bestwil, even doorzetten, dan máák je maar zin.

Uitgeleerd en uitgeblust
Laatst zat ik op een verjaardag naast iemand die, toen ik vertelde wat ik voor de kost doe, gedecideerd sprak: “Leren? Ik ben echt wel uitgeleerd. Ik ben al 54 en ik doe al bijna 30 jaar hetzelfde werk.” Op mijn veronderstelling dat zij haar werk wel erg leuk moest vinden omdat ze het al zo lang deed, verzuchtte ze dat ze gelukkig nog maar 12 jaar ‘hoeft’. En dat het iedere week weer weekend wordt. Plezier in haar werk had ze allang niet meer.

Dat kan anders
Zo wil je je dagen niet slijten, toch?! Dus. Collega-werkenden, werknemers, werkzoekenden, zelfstandigen: trek je eigen plan en geef de beleidsmakers het nakijken. Niet een-leven-lang-leren-omdat-het-moet, maar Leren voor een Leven Lang Lol in je werk.

Eerst nog even waar het vaak fout gaat
Mathieu Weggeman, hoogleraar organisatiekunde aan de TU Eindhoven,  deed onderzoek naar de ontwikkeling van professionals. In zijn boek Leidinggeven aan professionals? Niet doen! uit 2007 staat deze grafiek van een loopbaan zoals veel professionals die doormaken. Heel inzichtelijk, vind ik.

Fase 1: Je komt binnen in een vak of organisatie als trainee (niet letterlijk), jonge hond met frisse blik.  Je stelt lastige vragen, stelt hoge eisen aan jezelf en aan je ontwikkelmogelijkheden.

Fase 2: Als je doorgroeit word je een ster, gewaardeerd om je innovatiekracht en je productiviteit.  Mogelijk word je gezien als high potential en wordt er extra in je geïnvesteerd.

Fase 3: Na verloop van tijd stabiliseer je tot een productietijger. Je bent een betrouwbare en gewaardeerde medewerker, van wie niet veel vernieuwing meer wordt verwacht.

Fase 4: Zelfvoldaan zak je tenslotte af naar de fase van de verteller: oma (of opa) vertelt. “Vroeger pakten we dat heel anders aan…” of “Leuk idee hoor, maar dat werkt hier écht niet…”

En dan… is het nog maar een kleine stap naar ‘Het wordt elke week weer weekend’. En naar ‘Ik hoef nog maar 12 jaar’. Met een zucht.

Wat is er gebeurd?
Je bent in fase 3 gestopt met leren. Het ging tenslotte goed. Je was zo lekker bezig als productietijger. En voor je werkgever was het ook wel klaar: er stonden weer nieuwe trainees en high potentials te trappelen om aandacht.

Herkenbaar. Begrijpelijk. Maar zo verschrikkelijk jammer, zowel voor jou als voor je organisatie. Professioneel uitgaan als een nachtkaarsje, daar wordt niemand gelukkiger van.

Hoe blijf je weg uit dit patroon?

Blijf leren, juist als het niet meer nodig lijkt
De kunst is te voorkomen dat je ‘oma’ of ‘opa’ wordt. Dat doe je door jezelf te blijven ontwikkelen,  juist wanneer je op je professionele top bent. Maar hoe doe je dat dan, als je volgroeid bent in je vak? Vijf suggesties voor een leven lang lol in je werk.

1 Leer een ander vak
Ja, waarom niet? Gewoon opnieuw beginnen. Als je die kans krijgt, start je je nieuwe loopbaan weer als ‘trainee’. En vergis je niet, ook op je 54^e kun je nog de rol van jonge hond met frisse blik vervullen.  Verrijkt met werk- en levenservaring. Het onderwijs kent een speciale route voor zijinstromers, maar ook veel andere beroepen kun je op latere leeftijd en in deeltijd leren. Van dominee tot fietsenmaker.

2 Werk aan een T-profiel
Een T-profiel krijg je door sterk te specialiseren en aanvullend een paar verwante vakgebieden te volgen. Wat je niet gebruikt of wat je minder interesseert schrap je uit je lijstje. Zo krijg je diepgaande kennis en vaardigheden op één gebied, wat bijdraagt aan je expertstatus. Door op hoofdlijnen een paar andere vakgebieden bij te houden kun je gemakkelijker verbanden leggen en voorkom je dat je helemaal ‘verkokerd’ raakt. Ik ken een HR-adviseur die alles, maar dan ook alles weet van HR-analytics. Daarnaast volgt hij de ontwikkelingen in e-recruitment. Zo houdt hij zichzelf scherp, en de combinatie maakt hem een gewaardeerde gesprekspartner.

3 Werk aan je hefboomvaardigheden
Hefboomvaardigheden helpen je om je talenten optimaal te gebruiken, of om de rem te trappen als dat nodig is. Als jouw talent is dat je altijd bruist van de ideeën en je merkt dat je niet makkelijk mensen meekrijgt om ze uit te voeren, onderzoek je welke hefboomvaardigheid je nodig hebt. Zou het helpen als je investeert in beter leren presenteren? Wervender schrijven? Beter luisteren? Handiger worden in kantoorpolitiek?

4 Heft in eigen hand
Jouw werkplezier moet niet afhangen van overheids- of bedrijfsbeleid.  Tenslotte moet jij elke dag met jezelf aan het werk, of het nu in loondienst is of als zelfstandige. Dus hou je het heft in eigen hand. Wil je werkgever niet investeren in jouw leerplan? Ben je zelfstandig of werkzoekend? Investeer zelf. Spaar als het kan, leen als het moet en wees creatief. Maak gebruik van de belastingvoordelen. Kijk eens naar symposia en masterclasses waar je voor weinig geld naartoe kunt. Duik in het snel groeiende aanbod aan kosteloze MOOC’s (massive open online courses). Of zoek een stage of ruil-werkplek om van te leren.

5 Zoek een maatje
Om uit te vinden wat jij te leren hebt om lol in je werk te houden, én welke methode jou het beste past, zoek je een maatje op. Een collega die jou goed kent, je HR-adviseur, of juist iemand meer op afstand, zoals een loopbaan- of ontwikkelcoach.

Dit blog verscheen eerder op www.het-leerbedrijf.nl